آشنایی با بقعه متبرکه«پیربلدک»در منطقه دشت روم

بقعه متبرکه «پیر بلدک» در محل قبرستان متروکه «تنگاری» در منطقه دشت ریم (دشت روم)، جنوب شهر قدیم «تل خسروی» از توابع بخش مرکزی شهرستان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)، برزین عبدالهی اصل، مدیر روابط عمومی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان کهگیلویه و بویراحمد، بقعه متبرکه «پیر بلدک» در محل قبرستان متروکه «تنگاری» در منطقه دشت ریم (دشت روم)، جنوب شهر قدیم «تل خسروی» از توابع بخش مرکزی شهرستان کهگیلویه و بویر احمد واقع شده است. وی ادامه داد: در این مکان علی‌الظاهر صورت قبری معروف به «پیر بلدک» وجود دارد که به شعاع دو متری اطراف آن سنگ‌چینی شده است. برخی از محلیان این بقعه را محل یکی از پیران طریقت اهل تصوف بنام «پیر محمود» است که در عصری مورد نفرین محلیان بوده است. عبدالهی با اشاره به گفته مؤلف کتاب خوزستان و کهگیلویه و ممسنی نسبت در مورد این بقعه، ادامه داد: مؤلف این کتاب گفته است «گمان من آن است که با وجود اینکه در تمامی مناطق تل خسروی و یاسوج و اطراف آن نواحی سینه به سینه نقل شده است و مردمان باور دارند مه گور آریوبرزن در دشت ریم کهگیلویه در محلی معروف به تنگاری و صورت قبری به نام پیر و بلادک در جنوب ارتفاعات تل خسروی است. همچنین گور آریو برزن احتمالاً پس از حرکت اردوی اسکندر و ترک محل کار زار و بجای ماندن نقش سردار رشید ایرانی در همین آغاز تنگ بنا شده و در محلی بوده است که اکنون داودور نامیده می‌شود و شاید داودور یا دیی‌دوور یا داو‌دختر حسین‌آباد کوپن که در ارتفاعی از سنگ تراشیده ساخته‌اند، همان محل گور آریو برزن است».

آرامگاه آریو برزن

آرامگاه آریو برزن یا دخمه سنگی داو و دختر در منطقه ی حسین آباد و مراس خان رستم ممسنی و در دامنه ی کوه آنا استان فارس قرار گرفته است. در جنگ هخامنش با اسکندر مقدونی در زمان داریوش سوم زبده‌ ترین سربازان ایران را قبیله مردها تشکیل می‌دادند و هنگامی که داریوش سوم شکست خورد مردم شهرستان رستم و ممسنی به رهبری آریوبرزن در، دربند پارس «پشتکوه رستم» به مقاومت دست زده و تا همگی کشته نشدند لشکر اسکندر نتوانست به درون پارس وارد شوند. در دوره ساسانیان رستم و ممسنی بازار مهم مناطق دیگر بوده‌است.

آرامگاه آریو برزن را در اصطلاح محلی «دی دوور »یا «دی و دوور »به معنی مادر و دختر می نامند . این دخمه در ارتفاع تقریبی ۳۰۰ متری قرار دارد و شبیه به دخمه های هخامنشی است  و تشکیل شده از سطح پهن و بلندی که قسمت پایین آن را به صورت صاف در آورده اند .   تاریخدانان آن مربوط به ۶۵۰ سال پیش از میلاد  می‌باشد. بر خلاف آرامگاههای هخامنشی در تخت جمشید و نقش رستم که همه از یک طبقه ساخته شده‌اند آرامگاهآریو برزن از دو طبقه عالی ساخته و پرداخته شده‌است که بسیاری از محققان اروپایی دربارهٔ او نظریاتی ابراز نموده‌اند.

پیر بلدک و چهار واژه

چهار واژه به جای مشرق، مغرب،شمال و جنوب

در دامنه‌های جنوبی قلهء دنا،دره‌ها و دشت‌های مرتفع کوه دنا قرار دارد که آبریزهای این ارتفاعات،سردرهم نهاده بسوی جلگه‌های‌ خوزستان و فارس،و از آن سرزمین‌ها بخلیج‌فارس می‌ریزند.دشت‌ها و تنگه‌ها و آبادیهای یاسیج(یاسوج)،تل خسروی،سی سخت،دشت مریم‌ (دشت روم)و بقعهء امامزاده علی سادات من تنگون،سرفاریاب،پاتاوه، قلعهء کره و تنک بیره زا و تنگ تامرادی همه و همه در همین دامنه‌های‌ جنوبی دنا واقعند.

در تابستان سال ۱۳۵۶ شمسی،بدنبال یافتن محل‌”دربند پارس‌” دیدار و”تنگ تامرادی‌”و بقعهء علی سادات من تنگون که بقعه‌ای از دوران‌ سلجوقی و دارای اسنادی از دورهء تیموری است در این سرزمین‌های‌ کوهستانی گشت‌وگذار داشتم.

روزی به قصد دیدن گور پیر بلدک‌ Pire Boldok به دشت روم فرود آمدم و از گور پیر بلدک یا(پیر بلدک) که در زبان مردمان روستاهای فراوان این؟گور ساده‌ای را منسوب‌ به گور آریو برزن سردار هخامنشی مدافع دربند پارس در برابر اسکندر مقدونی می‌دانند دیدار کردم و از دشت روم در دشتهای کوهستانی‌ ارتفاعات شمال تنگ تامرادی به سوی بقعهء علی سادات من تنگون می‌راندم.روزی گرم و راهی سخت بود.در خانهء سیاه چادری چوپانی کهگیلویه‌ای‌ فرود آمدیم و چون نان و آبی خوردیم و بچای و گفتگو نشستیم مردی‌ میانه سال و سخت و کوهی و ستبر استخوان باهوش که خود از سادات‌ من تنگون بود.بخانهء میزبان وارد شدم و با او به سخنان پراکنده و کسب‌ اطلاعات پرداختم.چون از او نام دره‌ها و کوههای اطراف دشت کوچکی‌ که در آن نشسته بودیم و(دلی بجک)نام داشت جویا شدم.نام دو کوه بلندی را که بر دره‌های منشعب از تنگ تامرادی اشراف داشت اینچنینبیان داشت:زر آورد Zaravord و ساورد Saavord چون وضع جغرافیائی‌ این دو کوه را از او پرسیدم از پاسخش دریافتم که کوه زر آورد در جانب‌ شرق دره‌ها و کوه ساآورد در جانب غرب است.و دره‌های تنگ تامرادی و روستاهای اعماق دره اصلی و دره‌های فرعی این تنگه،سخت و سنگی را این دو کوه چون دو دیوار سر به آسمان کشیده در بردارند،از یکی از آنها پرتو زرین آفتاب بهنگام بامداد سر می‌زند و در دل دره می‌پراکند، و از دیگری خورشید جهان‌افروز به آرامی دامن برمی‌کشد و به آهنگ حرکت‌ آفتاب سایهء پسین گاهی گسترده می‌شود.مجموعهء این دره‌ها و کوهها را”کهت غار”می‌نامند و آبادیهای آن را در مسیر سه راه محمده پیاده‌روی‌ که از بن دشت‌ها به فراز کوهستان بالا می‌آیند باز می‌شناسیم:

آبشارتنگ تامرادی

در ۲۶ کیلومتری جاده یاسوج به بابامیدان بعد از گذشتن از روستای دشتروم و با عبور از دوراهی سپیدار وطی حدوداً ۲۰ کیلومتر جاده پرپیچ و خم به مکانی می*رسید که شاید شبیه آن را حتی در عکس هم ندیده باشید. آبشاری زیبا و مفرح و طبیعتی سرسبز با هوای گرمسیری مناسب حسی جدید را به انسان القا می*کند. در این تنگه جنگ تنگ تامرادی اتفاق افتاده که برای مردم استان کهگیلویه مایه مباهات و افتخار است.

پس از جنگ تامرادی

نبرد تنگ‌ تامرادی، ضربه هولناکی بر نظامیان رضاشاه وارد آورد. منابع مختلف، ارقام متفاوتی از تلفات نظامیان ذکر کرده‌اند. فولادوند به «یکهزار و دویست افسر و سرباز» کشته،  و «هشتصد سرباز زخمی» اشارت دارد.  مؤلفان «تاریخ‌ پنجاه ساله نیروی زمینی شاهنشاهی ایران» می‌گویند: در عملیات فوق 1200 نفر افسر و درجه دار و سرباز دلیر نیروی زمینی شاهنشاه شربت شهادت نوشیدند و بیش از 800 نفر نیز به سختی مجروح شد.

سردار اسعد، وزیر جنگ رضاشاه، با تجاهل نسبت به این حادثه مهم؛ تعداد مقتولین و مجروحین «قشون امیرلشکر شیبانی» را در طی «یک ماه جنگ» هشتصد نفر ذکر می‌کند.

قدرت ایل بویراحمد، پس از پیروزی «تنگ تامرادی» بیش از پیش گردید. اما حدود چهار ماه بعد، جنگجوی نامی بویراحمد‌ی‌ها، «لهراسب» (کی‌لهراس)، در درگیری کم‌اهمیتی با نظامیان ـ در حوزه ممسنی ـ به قتل رسید.